โรคหลอดเลือดสมองเป็นปัญหาที่พบบ่อย และเป็นสาเหตุการเสียชีวิตเป็นอันดับต้นๆ ของประชากรไทย รวมทั้งก่อให้เกิดความพิการหรือเป็นภาระการดูแลของครอบครัว ส่งผลกระทบต่อสังคมและประเทศชาติ คนทั่วไปอาจจะไม่ได้ให้ความสำคัญหรือรู้จักโรคเกี่ยวกับสมองมากนัก เห็นว่าเป็นโรคไกลตัว ซึ่งไม่จริงเลย โรคเกี่ยวกับสมองมีหลายอย่างหลายอาการ เพราะสมองของคนเราต้องทำงานอยู่ตลอดแม้กระทั่งเวลาหลับ สภาพแวดล้อม จิตใจ สภาวะรอบๆ ตัว ความเครียด เป็นปัจจัยที่ส่งผลให้เกิดโรคร้ายแรงเกี่ยวกับสมองได้ทั้งสิ้น ดังนั้นเราจึงควรตระหนักถึงความสำคัญ ความเสี่ยง ปัจจัยแวดล้อมที่ทำให้เกิดโรค และมีความจำเป็นที่ต้องพบแพทย์เพื่อคัดกรองความเสี่ยงที่จะเกิดขึ้นโรคเกี่ยวกับสมองและร่างกายของเราเป็นประจำ เพื่อจะได้รักษาหรือนำความรู้ที่ได้จากแพทย์มาปฏิบัติตนและปรับพฤติกรรมเสี่ยงให้ลดลง

    โรคหลอดเลือดสมอง แม้จะมักมีอาการแบบเฉียบพลัน เกิดขึ้นทันที่ทันใด แต่จริงๆ แล้วการดำเนินของตัวโรคก็ค่อยๆ ก่อตัวขึ้น โดยมักไม่มีอาการนำมาก่อนที่สามารถสังเกตได้ จึงมักกลายเป็นเรื่องที่สายเกินแก้ได้ทีเดียว

โรคหลอดเลือดสมองที่เราพบได้ แบ่งเป็นเส้นเลือดในสมองตีบตัน และ เส้นเลือดในสมองแตก สาเหตุที่ทำให้เกิดโรคเหล่านี้มีหลายๆ สาเหตุด้วยกัน เช่น อายุที่มากขึ้น มีโรคประจำตัว ความดันโลหิตสูง เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ผู้ที่สูบบุหรี่จัด หรือมีคนในครอบครัวสูบบุหรี่ เป็นต้น

    ปัจจัยเสี่ยงของโรคที่เกี่ยวกับหลอดเลือดสมอง เส้นเลือดในสมองแตก และเส้นเลือดในสมองตีบมีหลายสาเหตุ แบ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ป้องกันไม่ได้ และปัจจัยเสี่ยงที่ป้องกันได้ ซึ่งปัจจัยเสี่ยงที่ป้องกันได้มักมีสาเหตุจากสุขภาพโดยรวมและรูปแบบการดำเนินชีวิต

 

      1. อายุ เมื่ออายุมากขึ้น หลอดเลือดก็จะเสื่อมตามไปด้วย โดยผิวชั้นในของหลอดเลือดจะหนาและแข็งขึ้นจากการที่มีไขมันและหินปูนมาเกาะ ช่องทางที่เลือดไหลผ่านจะแคบลงเรื่อยๆ

      2. เพศ พบว่าเพศชายมีความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองสูงกว่าเพศหญิง

      3. พันธุกรรม ผู้ที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคหลอดเลือดสมอง จะมีความเสี่ยงสูงตามไปด้วย

 

      1. ความดันโลหิตสูง เป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญที่สุดของโรคหลอดเลือดสมอง ผู้ที่มีภาวะความดันโลหิตสูงจะมีโอกาสเป็นโรคเส้นเลือดในสมองแตกได้มากกว่าคนปกติ

      2. เบาหวาน เป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดภาวะหลอดเลือดแดงแข็งทั่วร่างกาย และทำให้มีโอกาสเป็นโรคหลอดเลือดสมองมากกว่าคนปกติ

      3. โรคหัวใจ เช่น โรคลิ้นหัวใจผิดปกติ หัวใจเต้นผิดจังหวะ เป็นสาเหตุของการเกิดลิ่มเลือด ถ้าลิ่มเลือดไปอุดตันที่หลอดเลือดสมอง ก็จะทำให้สมองขาดเลือดได้

      4. การสูบบุหรี่ สารเคมีในควันบุหรี่มีส่วนทำให้เกิดภาวะหลอดเลือดแข็ง และทำให้เลือดแข็งตัวง่าย พบว่าแค่พฤติกรรมการสูบบุหรี่เพียงอย่างเดียวก็สามารถเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองมากขึ้น

      5. ไขมันในเลือดสูง เป็นความเสี่ยงของโรคหลอดเลือดหัวใจ และอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคหลอดเลือดสมองในลักษณะเดียวกัน

      6. ยาคุมกำเนิด ในผู้หญิงที่ใช้ยาคุมกำเนิดที่มีฮอร์โมนเอสโตรเจนสูงจะมีความเสี่ยงต่อการเกิดโรคหลอดเลือดสมองสูงขึ้น

      7. การขาดการออกกำลังกาย การไม่ออกกำลังกาย ทำให้หัวใจอ่อนแอ การสูบฉีดโลหิตไม่มีประสิทธิภาพ

อาการแสดงของโรคเหล่านี้ที่เราควรทราบ อาการโดยส่วนใหญ่มักเกิดขึ้นแบบฉับพลันและเป็นทันที เช่น

1. มีอาการแขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก ปากเบี้ยวหรือชาครึ่งซีก

2. พูดไม่ออก ฟังไม่เข้าใจภาษา พูดอ้อแอ้ไม่ชัด

3. ตาข้างใดข้างหนึ่งมองไม่เห็น หรือมองเห็นครึ่งซีกของลานสายตา หรือเห็นภาพซ้อน

4. เวียนศีรษะ บ้านหมุนโคลงเคลง เดินเซคล้ายคนเมาเหล้า

5. ปวดศีรษะอย่างรุนแรง แบบที่ไม่เคยเป็นมาก่อน ร่วมกับอาเจียนหรือหมดสติ

     ในบางรายอาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นชั่วขณะแล้วหายเองเป็นปกติ เช่น อาจมีอาการอ่อนแรงอยู่ประมาณ 30 นาทีแล้วดีขึ้นเป็นปกติ อย่าได้ทำเป็นนิ่งนอนใจ ไม่ไปพบแพทย์ เนื่องจากเราไม่สามารถรู้ได้เลยว่าอาการเหล่านี้เป็นอาการเตือนของโรคหลอดเลือดสมองหรือไม่ ดังนั้นหลังจากมีอาการแสดงเตือน ควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจวินิจฉัยอย่างละเอียด เพื่อพิจารณาให้ยาป้องกันการเกิดโรคอย่างทันท่วงที เพราะอาการแสดงเหล่านี้มักเกิดขึ้นกับโรคเกี่ยวกับหลอดเลือดทางสมอง อาจจะมีการอุดตัน หรือมาจากอาการของเส้นเลือดในสมองตีบตัน หรือมาจากอาการของเส้นเลือดในสมองแตก เมื่อเกิดอาการอย่างนี้ขึ้นกับตัวเราหรือบุคคลรอบข้างให้รีบมาพบแพทย์โดยด่วนที่สุด

    ในปัจจุบันมีวิธีการตรวจวินิจฉัยที่มีประสิทธิภาพและสามารถบ่งชี้ถึงตำแหน่งของสมองที่มีหลอดเลือดผิดปกติ รวมถึงภาวะและสาเหตุที่เป็นปัจจัยเสี่ยงของการเป็นโรคหลอดเลือดสมองได้ เช่น

     1. การตรวจเลือด

     2. การตรวจระดับน้ำตาลและระดับไขมันในเลือด

     3. การตรวจหาการอักเสบของหลอดเลือด

     4. การตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจเพื่อดูจังหวะการเต้นของหัวใจที่ผิดปกติ

     5. การตรวจสมองด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์

     6. การตรวจอัลตราซาวด์หลอดเลือดบริเวณคอ เพื่อดูขนาดและการไหลเวียนของหลอดเลือดแดงบริเวณคอที่ไปเลี้ยงสมองด้วยคลื่นความถี่สูง

     7. การตรวจสมองด้วยคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า เพื่อดูเนื้อสมอง หลอดเลือดสมอง หลอดเลือดที่คอ เป็นวิธีการที่ไม่เจ็บปวดและมีประสิทธิภาพสูง

    สถิติการเกิดโรคหลอดเลือดสมองในคนไทยประมาณ 250 รายต่อประชากร 100,000 คน ซึ่งคำนวณได้ว่าน่าจะมีคนไทยเป็นโรคหลอดเลือดสมองปีละ 150,000 ราย หรือคนไทยเป็นโรคนี้ 1 รายทุกๆ 4 นาที และเสียชีวิต 1 รายทุก 10 นาที ดังนั้นการป้องกันโรคนี้จึงเป็นสิ่งที่ควรทำมากที่สุด